Nieuwe leiders die de continue verandering en complexiteit kunnen managen zijn schaars

Een organisatie, team of project leiden is de laatste tien jaar enorm complex geworden. Problemen zijn al lang niet meer verkokerd of monodisciplinair oplosbaar, maar hangen samen met ontwikkelingen buiten het eigen domein. De toenemende complexiteit van onze samenleving en de daarbij horende (overheids-)structuren, instituten en organisaties en de veranderende maatschappelijke problemen spelen hier een belangrijke rol in. Het oplossen van deze problemen vraagt een next step in de ontwikkeling van leiderschap.

Nieuw of Adaptief leiderschap is nodig. Een integrale, evolutionaire aanpak en teams die diepgaand samenwerken, innoveren en (maatschappelijke) waarde toevoegen. Om als leider met je team passende oplossingen te bieden of om met projecten aan te sluiten bij de veranderende omgeving is inzicht nodig. Je moet inzien op welke manier en in welke richting organisaties en de samenleving zich ontwikkelen.

Het speelveld raakt uit balans

Vraagstukken hangen in toenemende mate onderling samen en beïnvloeden elkaar. Een goed voorbeeld is de recente verandering in de zorg. De verantwoordelijkheid van het rijk verschuift naar de gemeenten, met een forse bezuinigingsopgave. Dat lijkt een eenvoudige bijna monodisciplinaire verandering. Maar niets is minder waar. Door de wederzijdse, onderlinge afhankelijkheden (interdependentie) in onze samenleving heeft deze verandering effect op andere sectoren en onderdelen in onze maatschappij. Als dit niet meegenomen wordt in de scope van het project dan ontstaan er problemen. De negatieve gevolgen kunnen we lezen in de pers: schrijnende gevallen van mensen die zonder hun vertrouwde en goedwerkende zorg komen te zitten, gemeenten die de taak volledig onderschatten, bureaucratisch slecht werkende processen, schijnbare willekeur in toekenning en forse achterstanden. En ook buiten de zorgbehoevenden en de overheid ontstaan negatieve effecten. Zorgverleners vallen om, werknemers worden gedwongen zzp’er en gaan naar nul-uren contracten. Het complexe, met elkaar samenhangende speelveld is uit balans geraakt.

Waar gaat het mis?

Naast de verandering in de zorg zijn er talloze andere voorbeelden. Zeker ook uit het bedrijfsleven. De meeste grote projecten hebben te maken met hierboven genoemde afhankelijkheden. Of het nu een ICT project betreft, de afschaffing van de dividendbelasting of een fusie van twee organisaties. Daarnaast spelen de toenemende mogelijkheden van technologie, een exploderende hoeveelheid data en informatie, mondige burgers, belangenorganisaties en de noodzaak voor (maatschappelijk) verantwoorde en duurzame oplossingen. Kortom, de complexiteit binnen en buiten uw organisatie en team is niet meer te overzien. De meeste organisaties of teams zijn hier (nog) niet op ingericht.

Kenmerkend voor organisaties is dat ze vooral vasthouden aan wat ze al doen en kunnen. Dat leid aan de ene kant tot voorspelbaarheid en efficiency van procedures, producten en diensten, maar aan de andere kant tot verstarring en blindheid voor externe veranderingen. Hiermee raakt de organisatie ver van de behoefte van hun klant en veranderende maatschappelijke context. Teams nemen dit gedrag over en benaderen het behalen van de projectdoelstelling lineair, alsof de complexiteit en wederzijdse afhankelijkheden niet bestaan. Ze realiseren zich onvoldoende dat hun impact op de omgeving vaak breder is dan de opdracht voorziet. En dat de omgeving op haar beurt ook impact op het project heeft. Voor de directie en leidinggevende ligt hier een grote taak: het bevorderen van niet-lineair denken en doen. Tijd voor verdere professionalisering dus.

De leider als team coach

Willen teams succesvol zijn, dan moeten ze de hierboven beschreven complexiteit als uitgangspunt nemen voor hun werk én hun interactie met de omgeving. De leider faciliteert en coacht. Een succesvol team is op elkaar ingespeeld en klaar voor de complexe taak in de constant veranderende omgeving. Dat betekent dat het team elkaars drijfveren en motivatie kent. Dat het team naast kennis, kunde en ervaring, ook op een dieper niveau samen weet te werken en in nauwe samenspraak met de omgeving de kwaliteit en het draagvlak van de projectrealisatie weet te verhogen. Dat vergt inzicht in de mechanismen, hoe organisaties en teams ontwikkelen en evolueren. Hoe langer het project duurt, hoe meer de eigen ontwikkeling en groei van belang is.

Complexiteit managen vraagt niet-traditionele benadering

Complexiteit managen betekent dat het team in staat is om de verschillende interne aspecten, omgevingsaspecten en onderlinge wederkerige afhankelijkheden te bevatten en sturen. Om dat te kunnen heeft een team diversiteit nodig: teamleden met verschillende drijfveren en talenten die dat zo inzetten dat ze elkaar versterken. Afhankelijk van de fase in het project en de situatie komen de mensen en hun talenten het beste tot hun recht en zijn ze in meer of mindere mate leidend. Dat is afwijkend van de traditionele benadering. Daar staan de posities en onderlinge relaties vast. De basis voor een goede samenwerking blijft openheid, wederzijds respect en vertrouwen. Wat nodig is, is dat het team elkaar op drijfveren en talenten leert kennen. Het team leert zijn sterke en zwakke punten te begrijpen vanuit de gemeenschappelijke waarden. Hierdoor kan het team de juiste mix van capaciteiten inzetten en bewust sturing geven naar een complexer samenwerkingsniveau. Daarmee vind je in iedere situatie de juiste manier om verder te komen. Teamleden geven elkaar de ruimte om hun talent in te zetten en op elkaar voort te bouwen. Dat werkt niet alleen in het team zo, ook de omgeving zal dit merken en daarin mee gaan. Taak van de leider is om het team op deze diversiteit te selecteren, te sturen op het juist benutten van de drijfveren en vaardigheden van de teamleden en een open en respectvolle houding stimuleren.

Ik daag u uit

Ik daag u als leider daarom uit om de next step te maken: de eigen leiderschapsstijl te veranderen naar adaptief leiderschap met oog voor de veranderende complexiteit en kracht van de diversiteit in het team. Van daar uit echt in teams gaan samenwerken aan doelstellingen en oplossingen die er toe doen, die maatschappelijke meerwaarde bieden en duurzaam zijn!

Dit is een bewerking van het door mij eerder geschreven en gepubliceerde artikel in het IPMA magazine "Projectie" en op consultancy.nl

Marc Beets

Terug naar BLOG

Ontwikkeld door: PiWeb